به گزارش آیرال خبر به نقل از تسنیم، علی‌رغم روشنگری خبرگزاری تسنیم در گزارش قبلی مبنی بر «آلایندگی «کاوه سودا» و فرافکنی محیط زیست آذربایجان شرقی»، این بار مدیرکل محیط زیست آذربایجان شرقی پا را فراتر گذاشت و در اظهاراتی خلاف و آشکار به مردمی که به اسناد و اطلاعات لازم دسترسی ندارند، این واحد تولیدی شیمیایی را که آلایندگی خطرناک در چندین ماده دارد، انکار کرده و به مردم اطمینان خاطر داد که نظارت‌های لازم بر این کارخانه صورت می‌گیرد و از لحاظ زیست محیطی مشکلی ندارد!

نظر به اینکه رسانه به عنوان نماینده افکار عمومی است، خبرگزاری تسنیم با انتشار سندی از نتیجه آزمایشات آزمایشگاه اداره کل محیط زیست استان، اظهارات بر خلاف واقع و مردم فریبی مدیرکل محترم حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی را افشا می‌کند. ضمن اینکه نمونه برداری و آزمایش یک نهاد بی طرف هم لازم و ضروری است.

بر اساس این گزارش، جملات ذیل دقیقاً از سایت اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی بدون دخل و تصرف آورده شده است و در نهایت، نتیجه بررسی‌های تسنیم را به مخاطبان ارائه می‌شود تا قضاوت درستی از شرایط حاکم بر محیط زیست استان داشته باشیم.

روابط عمومی محیط زیست آذربایجان شرقی در این خبر که با تیتر و لینک زیر قابل دسترس است، آورده است: «مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در حاشیه بازدید از این کارخانه گفت: تمامی فعالیت‌های شرکت کاوه سودا به دقت مستمر توسط همکاران محیط زیست رصد و پایش می‌شود».

در ادامه این خبر روابط عمومی آمده است: «مدیر کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در حاشیه بازدید از کاوه سودا با تقدیر از حساسیت نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی و اصحاب رسانه در خصوص مسائل زیست محیطی گفت: در بازدیدی که امروز به همراه تیم کارشناسی داشتیم تمامی مسائل زیست محیطی این واحد مجدداً مورد ارزیابی قرار گرفت.

وی افزود: متاسفانه بدلیل نقص فنی در لاگنهای احداثی در سال ۱۳۸۸ چندین مورد از لاگن ها شکسته و خساراتی را به زمین‌های پایین دست وارد کردند که در سال‌های بعد نیز اقدامات خوبی در راستای حفظ محیط زیست و کنترل آلایندگی توسط این شرکت انجام پذیرفت و با توجه به تطابق نزدیک آنالیز فیزیکی و شیمیایی خروجی پساب کارخانه با آب دریاچه اورمیه در سال ۱۳۸۹ مجوز انتقال بر اساس برنامه مدیریت به دریاچه اورمیه صادر گردید.

قاسمی در خصوص مطالب مطروحه نشت پساب خطرناک کاوه سودا به آب‌های زیرزمینی و خشک شدن باغات و زمین‌های زراعی گفت: در قانون به صراحت مسئولیت کنترل آب‌های زیرزمینی بر عهده سازمان آب منطقه‌ای و در خصوص کشاورزی مسئولیت با سازمان جهاد کشاورزی است که گزارشات این دو سازمان نیز مشکل خاصی را در آب‌های زیرزمینی و باغات در سال‌های اخیر به این اداره کل ارائه نشده است.

وی گفت: این شرکت بر اساس تعهد و برنامه‌های مدیریتی خود مسائل زیست محیطی را بایستی انجام دهد که به صورت مرتب مورد بررسی قرار می‌گیرد و در صورت عدم توجه به قوانین و مقررات قطعاً اقدامات بعدی نیز انجام خواهد گرفت».

اما این همه مقاومت در برابر افشاگری تخریب محیط زیست استان و متوسل شدن به دروغ پردازی ها و متهم کردن رسانه ها به غرض شخصی با افراد، امری غیر عادی است و لازم است نهادهای نظارتی و اطلاعاتی به این مسئله به صورت مستقیم ورود پیدا کنند.

بر اساس اسناد رسمی که در اختیار دفتر تسنیم آذربایجان شرقی قرار دارد:

۱) اولاً به لحاظ فنی تعریفی که از لاگون به لحاظ تیپ سازه، نوع مصالح، نوع بتون و نوع ایزلاسیون آن (به جهت خورندگی پساب این واحد) به کار رفته با برکه‌های ایجاد شده توسط واحد کاوه سودا کاملاً مغایرت دارد، چرا که اگر موارد فنی رعایت می‌شد و مصالح ساختمانی مناسب استفاده می‌شد، منجر به شکست آن و ایجاد آلودگی زیست محیطی نمی‌شد.

آیا تخلیه پساب صنعتی با حجم بسیار بالای ۸ هزار متر مکعبی با داشتن مقدار EC حدود ۲۰۰ هزار و به شدت قلیایی و آمونیاکی در محوطه ۲۰۰ هکتاری کاغذ سازی مراغه که از تصویر هوایی مثل شالیزار برنج دیده می‌شود هم قانونی است؟

۲) بر اساس ضوابط و معیارهای زیست محیطی واحد مذکور نمی‌تواند در محوطه کارخانه اقدام به احداث لاگون های تبخیری نماید. چرا که برابر اعلام نظریه‌های صریح معاونت محیط طبیعی طی نامه شماره ۱۸۴۷- ۳۳ مورخه ۷/۴/۸۵ و سرپرست اداره کل دفتر بررسی آلودگی آب و خاک سازمان محیط زیست کشوری طی نامه شماره ۱۸۵۸-۲۳ مورخه ۲۴/۴/۸۵ محل ساخت لاگون ها با مختصات جغرافیایی برای آن اداره ارسال و برای واحد کاوه سودا الزام کرده‌اند که در حاشیه دریاچه ارومیه ساخته شود و اگر هدایتی از آن لاگون ها به دریاچه صورت گیرد بر اساس استاندارد خروجی مصوب سازمان باشد و این نتایج آنالیز ماهیانه توسط اداره کل بررسی (حتی درخصوص نحوه ذخیره و هدایت فاضلاب صنعتی و مسائل ومشکلات زیست محیطی واحد کاوه سودا موضوع توسط وزارت نیرو طی نامه شماره ۱۰۰/۲۱۳۱۷ مورخه ۱۴/۰۴/۸۵ استعلام گردیده که معاونت محیط طبیعی سازمان ضوابط و معیارهای لازم را انشاء نموده‌اند و طی نامه شماره ۲۱۶۱-۳۳ مورخه ۲۸/۰۵/۸۵ به ریاست سازمان ارسال نموده است) با این تفاسیر چگونه مدیرکل محترم اعلام کرده که لاگون های احداث شده در داخل محوطه کارخانه کاوه سودا مورد تأیید بوده و مشکلی ندارند در حالی که این برخلاف ضوابط و مصوبات سازمان حفاظت محیط زیست است.

۳) بر اساس اعلام مدیرکل محیط زیست فعالیت این واحد توام با آلودگی است، بنابراین سؤال اینجاست پس اخطاریه‌های زیست محیطی صادر شده در سال ۹۷ که تا بهمن توسط آن اداره کل و ده‌ها فقره اخطاریه در سنوات قبل که بر اساس محتویات آن اخطاریه‌ها اعلام شده مستنداً بر غیر استاندارد بودن نتایج اندازه گیری شده از نمونه‌های خروجی آن واحد تاکید شده، به چه منظوری بوده‌اند و این همه تناقض در رفتار وگفتار آقایان برای چیست؟

۴) اگر الزام قانونی برای این واحد انجام شده چرا تا کنون نسبت به ساخت لاگون های تبخیری و کاملاً ایزوله و استاندارد در حاشیه دریاچه ارومیه و خارج از پارک ملی بعد از گذشت ۹ سال هیچگونه اقدامی صورت نگرفته است و همچنان نسبت به تخلیه غیر مجاز پساب صنعتی در محوطه ۳۰۰ هکتاری کاوه سودا ادامه داده می‌شود که از تصاویر هوایی هم قابل رویت است و این بزرگترین معضل زیست محیطی کاوه سودا است.

۵) استانداردهای مصوب سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص خروجی صنایع (قانون نحوه جلوگیری از آلودگی آب) از جمله درج نام واحد در لیست صنایع آلاینده و ارجاع پرونده واحد آلاینده طبق ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی به دستگاه قضایی که مهمترین و قویترین ابزار سازمان حفاظت محیط زیست جهت مدیریت و کنترل آلایندهای زیست محیطی است، تاکنون برای کاوه سودا اعمال نشده است. با توجه به اینکه خروجی فاضلاب کاوه سودا مغایر با استانداردهای مصوب سازمان حفاظت محیط زیست است، این همه سال تعلل در برخورد قانونی با این واحد تولیدی و شیمیایی چه دلیلی داشته است؟

۶) با توجه به قانون مدیریت پسماند و نحوه امحاء و خنثی سازی پسماندهای ویژه و صنعتی صدور مجوز برای دفن پسماندهای خطرناک و کاملاً قلیایی و آمونیاکی کاوه سودا بر اساس قانون مغایر ضوابط زیست محیطی بوده و یک تخلف آشکار قانونی و زیست محیطی است. آنچه در حال حاضر بر اساس مسندات و نتایج آزمایش از خروجی واحد کاوه سودا مشخص شده این است که فاضلاب این واحد تولیدی و شیمیایی با کیفیت نامناسب بدون رعایت استانداردهای زیست محیطی و با هیچ تغییری در پارامترهای آلاینده سال‌هاست که به محیط زیست منطقه رها می‌شود و تذکرات و اخطاریه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست صرفاً کاربرد رفع تکلیف داشته و تاثیری در کاهش بار آلودگی کاوه سودا نداشته است.

۷) در جائی که اداره کل محیط زیست استان به این موارد کاملاً اشرافیت دارد و برآلاینده بودن کاوه سودا بر اساس نتایج و آنالیز آنیون و کاتیون نمونه‌های برداشته شده آگاه است، اعلام رسمی از طرف مدیرکل مبنی بر عدم وجود گزارشی مبنی بر آلایندگی کاوه سودا، ضرورت بررسی تیم کارشناسی مجرب از سوی دانشگاه‌های معتبر برای مشخص شدن صحت و سقم ادعای مذکور را مبرهن می‌کند تا مشخص شود کوتاهی و قصور در برخورد با تخلفات زیست محیطی کاوه سودا با توجه به آزمایش‌های انجام شده است و صدور اخطاریه‌های زیست محیطی متعدد برای واحد به چه منظوری صورت گرفته است.

مگر به جز این است که سازمان حفاظت محیط زیست تنها به استناد استاندارهای ملی می‌تواند تشخیص دهد که کدام واحد آلاینده است و کدام نیست؟ این همه نتایج آزمایشگاهی از خروجی پساب کاوه سودا و آنالیزهای آن گواه بر خارج از حد استاندارهای بودن پساب این واحد از منظر زیست محیطی دارد و صدور هفت فقره اخطاریه زیست محیطی در سال ۹۷ و اخاریه های زیست محیطیی در سنوات قبلی نشان می‌دهد علاوه بر این، هیچگونه اقدام قانونی انجام نشده است.

۸) مشکل زیست محیطی دیگر این واحد شیمیایی، پسماند صنعتی یا رسوبات این واحد است که بدلیل خواص شیمیایی و خورندگی جزء پسماندهای خطرناک محسوب می‌شوند که به صورت غیر قانونی در محل واحد دپو می‌گردد که با توجه به حجم بالای این پسماند یعنی حدود ۱۳۰۰ تن در روز که معادل ۶۰ درصد پسماند ویژه استان را به خود تخصیص داده و بر خلاف قانون پسماند توسط کاوه سودا مدیریت می‌گردد و متاسفانه با صدور مجوز غیر کارشناسی از سوی اداره کل مبنی بر دفن این پسماند در نزدیکی کارخانه کاوه سودا بر بارآلودگی محیط زیست منطقه می‌افزاید.

۹) اما در خصوص نظر دیگر محیط زیست استان مبنی بر پایین بودن پارامترهای فیزیکی و شیمیایی پساب خروجی نسبت به پارامترهای فیزیکی و شیمیایی دریاچه ارومیه که انتقال آن پساب را به دریاچه ارومیه توجیه می‌کند، یادآوری این نکته ضروری است که خروجی پساب بر اساس استانداردهای زیست محیطی باید باشد و توجیه کارشناسی نمی‌تواند بر خلاف مقررات و قانون باشد و قانون استانداردهای لازم برای خروجی پساب‌هایی که دارای آنیون وکاتیون و تغییرات PH در خروجی فاضلاب خود دارند، استاندارد ملی تعریف کرده و طی نامه‌ای برای اجرا ابلاغ گردیده است و در این قانون استثنایی برای هیچ یک از واحدها تعریف نشده است. در کجای قانون محیط زیست اجازه داده شده EC پساب خروجی یک واحد تولیدی که بیش از ۲۰۰۰۰۰ میکروزیمنس و مقدار PH آن ۱۰٫۵ است و… بدون هیچ تصفیه و کاهشی در طبیعت رهاسازی گردد؟

دریاچه ارومیه به عنوان “پارک ملی” که دارای اکوسیستم منحصر بفردی با گرایش اکوتوریستی و آب درمانی تعریف شده‌ای به تصویب رسیده که این عمل به تغییر این اکوسیستم و تغییر کیفیت آب و افزایش PH دریاچه منتهی خواهد شد که باعث بحرانی دیگر برای آن دریاچه خواهد شد، چرا که PH خروجی پساب کارخانه کاوه سودا نزدیک به ۱۱ بوده و شدیداً قلیایی و آمونیاکی است و در صورت تماس پوست بدن با آمونیاک رها شده در آب دریاچه باعث ایجاد بیماری‌های پوستی برای انسان خواهد شد و ارزش طبی و درمانی آب دریاچه ارومیه که برای جذب گردشگران که از اهمیت خاصی برخودار است را از بین خواهد برد.

با توجه به حساسیت کنونی اکولوژی دریاچه ارومیه و همچنین اراده دولت و خواست مردم برای احیای این دریاچه، توجه به حفظ اکوسیستم این دارایی با ارزش ملی، دقت نظر بیشتری را می‌طلبد و با در نظر گرفتن میزان مصرف آب کاوه سودا، تغییر در فرآیند تولید و به روز کردن تکنولوژی این واحد تولیدی و شیمیایی جهت باز چرخانی مجدد آب از تصفیه پساب و کاهش مصرف آب با توجه به واقع شدن آن در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و محدودیت منابع آبی کشور امری ضروری به نظر می‌رسد.

ادامه فعالیت کاوه سودا به این صورت و با این حجم پساب خطرناک قلیایی و آمونیاکی و تخلیه آن به دریاچه ارومیه تهدید جدی برای حیات آرتیمیا و اکوسیستم دریاچه محسوب می‌شود. بحث دریاچه ارومیه در این بین باید بطور جدی در نظر گرفته شود.

۱۰) و اما سخن آخر اینکه بر اساس تصویر سند ذیل که اصل تصویر در دفتر خبرگزاری تسنیم آذربایجان شرقی موجود است، ادعای به دور از واقعیت مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مبنی بر آلاینده نبودن و تحت کنترل بودن «کاوه سودا» را نه تنها روشن می‌کند، بلکه خطرناک بودن و خطرات بالقوه و احتمال تکرار فاجعه زیستی سال ۸۹ را بار دیگر به مقامات مسئول استان گوشزد می‌کند.

بر اساس این سند که نتیجه آزمایشات آزمایشگاه اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی است و در دو ماه اخیر صورت گرفته است، ۸ شاخص بیش از حد مجاز و در برخی خطرناک ارزیابی شده است.

سند آزمایشگاه محیط زیست آذربایجان شرقی از پساب خروجی کاوه سودا / موارد علامتگذاری شده با (*) مغایر استاندارد می باشد

مقدار PH پساب کاوه سودا بر اساس نتایج این آزمایش ۱۰٫۴۵ است که حد مجاز آن زیر ۸ باید باشد، مقدار  EC حدود ۱۸۰ هزار میکرو زیمنس است که باید به استاندارد دریاچه ارومیه برسد، TDS (جامدات محلول آب) برابر با ۷۴۲ میلی گرم بر لیتر است که حد مجاز ۶۰ میلی گرم بر لیتر بوده و بیش از ۱۲ برابر حد مجاز است، turbidity (کدورت آب) ۱۱٫۶ است که حد مجاز نباید بیشتر از ۵ باشد، Ca⁺² (کلسیم یونیزه) ۴۵۰۰۰ میلی گرم بر لیتر است که حد مجاز آن ۷۵ است و چندین هزار برابر حد مجاز است.

Mg⁺² (منیزیم) ۱۳۸۰ میلی گرم بر لیتر است که حد مجاز آن ۱۰۰ میلی گرم بر لیتر است، NH₄ (آمونیاک) ۱۸ میلی گرم بر لیتر است که باید نهایتاً تا ۲٫۵ میلی گرم بر لیتر باشد و بیش از ۶ برابر حد مجاز است، SO₄⁺²(سولفات آب)  ۱۲۰۰ میلی گرم بر لیتر نباید بیشتر از ۴۰۰ باشد و همچنین Cr^– (کراتینین) هم که ۹۵۲۰۰ میلی گرم بر لیتر ثبت شده، نباید بیش از ۶۰۰ باشد که ۱۵۰ برابر حد مجاز است.

به گزارش تسنیم، با این اوصاف انکار واقعیات توسط مدیرکل حفاظت محیط زیست استان با افشای اسناد خودِ اداره کل خیلی زود رنگ باخت و مشخص نیست چرا این همه پنهان کاری درباره آلودگی وسیع یک واحد تولیدی و شیمیایی در این دستگاه نظارتی که وظیفه برخورد با تخلفات آن را دارد، به چشم می‌خورد؟

این رسانه قبلاً خواستار پاسخگویی اداره کل محیط زیست استان در مورد آلایندگی زیست محیطی، آلایندگی آب و زمین‌های کشاورزی اطراف کارخانه «کاوه سودا» شده بود، ولی با اسنادی که در این گزارشِ تسنیم منتشر شد، دیگر نیازی به پاسخگویی نیست و حالا باید منتظر ورود جدی نهادهای نظارتی و اطلاعاتی برای کشف دلایل این سکوت معنادار و مماشات با متخلفان و مسائل احتمالی پشت پرده باشیم.

گزارش از جواد رسولی